تقویت مدیریت بحران سرمایه ای که باید جدی گرفته شود- مژگان حیدری*

مدیریت بحران از سیاست های کلیدی و کلان کشور محسوب می شود چرا که در وقوع حوادث غیرمترقبه مهمترین رکن مدیریتی است و هرگونه سوء تدبیر و یا کاستی در این حوزه اختلال جدی در خدمات رسانی و سامان بحران ایجاد می کند.

مدیریت بحران مقوله ای عملیاتی است که تمامی ابعاد آن به یک اندازه در راهبری امور بحران نقش آفرینی دارد و باید پیش بینی ها و آمادگی لازم در همه سطوح آن وجود داشته باشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ایران رتبه سوم را در وقوع مخاطرات طبیعی جهان دارد و در زمره 10 کشور نخست جهان در بلاخیزی حوادث طبیعی است، از میان 43 مخاطره طبیعی 32 مورد آن در ایران روی داده است و سالانه 7 تا 12 درصد از تولید ناخالص داخلی صرف جبران خسارات ناشی از وقوع بلایای طبیعی می‌شود.
اگرچه مقوله پیش آمادگی و مهارت های مهار بحران به طور مستمر از زبان مسئولان و دست اندرکاران اجرایی کشور مطرح می شود اما، واقعیت این است که در زنجیره امکانات و خدمات برای سه سطح پیش، حین و پس از بحران هنوز نواقصی وجود دارد که در بروز بلایا، کندی و سختی ایجاد می کند و موجب طولانی شدن زمان خدمات در این بخش می شود.
تالاب کویری میقان اراک یکی از 10 تالاب مهم کشور و از سرمایه های ارزشمند زیست محیطی است که در 15 کیلومتری شمال شرقی اراک و جنوب غربی شهر داودآباد واقع شده و روز جمعه بخشی از آن دچار آتش سوزی شد و طولانی بودن زمان مهار آتش موجب شد که پوشش گیاهی 50 هکتار از این زیستگاه طبیعی نابود شود.
این حادثه از نیمه شب پنجشنبه و در سطح محدودی آغاز شد اما، پس از 16 ساعت مهار شد و این درحالیست که تمامی امکانات ستاد مدیریت بحران استان در صحنه حضور داشتند و هرآنچه در بضاعت امکانات و توان امداد زمینی بود در مهار این حادثه به کار گرفته شد.
در این آتش سوزی تا ساعت 11 صبح جمعه 10 هکتار از عرصه نیزارهای تالاب در آتش سوخته بود و به دلیل باتلاقی بودن منطقه و کند بودن حرکت نیروها و امکانات اطفای حریق در جبهه های مختلف و از سوی دیگر پدیده وزش باد در عرض پنج ساعت آخر، سطح عرصه های درگیر به 50 هکتار رسید و اگر هواپیمای آب پاش با تاخیر بیشتر می رسید، زوایای این حادثه ابعاد جدیدی می یافت و فاجعه زیست محیطی رخ می داد.
به گفته مسئولان استان مرکزی اگرچه در این حادثه به گونه های جانوری و گیاهی ارزشمند تالاب میقان آسیب جدی نرسیده و آتش سوزی در حریم نیزارهای باتلاقی رخ داده اما، در همین سطح نیز خسارات به خاک به عنوان منابع پایه حیات وارد شده است.
به گفته کارشناسان برای تشکیل هر سانتیمتر مکعب خاک زراعی 700 سال زمان نیاز است و این درحالیست که آتش سوزی در اکوسیستم طبیعی تاثیرات پیچیده ای بر خصوصیات خاک در سطوح فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی می گذارد.
در هر آتش سوزی عرصه طبیعی تغییرات فیزیکی شامل تخریب ساختار و تخلل خاک، افزایش رواناب و بستر فرسایش رخ می دهد و از نظر شیمیایی نیز کاهش مواد آلی، تبخیر کاتیون ها ، تغییر در ذخایر عناصر غذایی و چرخه زیستی کمترین اتفاقی است که رخ می دهد.
کاهش گونه های میکرو و ماکروفون ها نیز پدیده نامبارک دیگری است که در تغییر بیولوژیکی خاک ناشی از آتش سوزی ایجاد می شود و این به جز معضل آب گریزی و کاهش نفوذپذیری ساختمان خاک به علت آتش سوزی است که بازه چرخه هیدورلوژیکی را کم می کند.
خاک، آب و موجودات زنده از عوامل موثر در تعادل و پایداری اکوسیستم طبیعی هستند که هر سه بر اثر آتش سوزی تخریب می شوند و اگرچه هنوز از سوی کارشناسان امر میزان خسارات آتش سوزی میقان در حوزه منابع طبیعی اعلام نشده اما این رخداد تلنگری است تا هم سهل انگارانی که عامل انسانی این آتش سوزی بوده اند و هم تصمیم سازانی که در حوزه مدیریت بحران فعالیت دارند به خود بیایند و با تقویت امکانات مهار بحران و حفاظت از سرمایه های زیستی از تکرار مجدد این حوادث جلوگیری کرده و سرعت عمل را در حوادث احتمالی بالا ببرند.
تالاب کویری میقان یکی از مراکز مهم طبیعت گردی و پرنده نگری کشور محسوب می شود، ظرفیت دریاچه ای و کویری دارد و مامنی مهم و امن برای زیستگاه دایمی، موقت و استراحتگاه تجدید قوای پرندگان مهاجر در مرکز ایران به شمار می آید، وسعت تالاب میقان اراک حدود 25 هزار هکتار برآورد شده که شامل دریاچه با سه جزیره در وسط، قسمت کویری و دشت های اطراف است.
این تالاب به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک در مرکز کشور، از تنوع زیستی قابل توجهی برخوردار است و به صورت دریاچه کوچک و یک منطقه فرو رفته کویری است که از اطراف توسط دشت ها و ناهمواری های مختلف، کوه ها، تپه های شنی، گستره های نمکی و کویری و درختچه زارها احاطه شده است و در یک کلام می توان گفت تالاب میقان، آخرین حلقه اکولوژیک حوزه آبریز دشت اراک است که آب های سطحی مسیل های فصلی را جذب می کند.
یکی از مشکلاتی که موجب کند شدن روند اطفای حریق در حادثه آتش سوزی تالاب میقان شد، باتلاقی بودن این منطقه بود که در نگاه کارشناسی بر اثر ورود پساب فاضلاب در سال های گذشته در بخشی از تالاب کویری میقان ایجاد شده و برخلاف طبیعت منطقه بستری برای ایجاد نیزارهای وسیع و رویش علف های هرز شده است.
این نیزارها، گنداب و باتلاق های بستر آن، در چند سال اخیر در فصل تابستان نیز برای ساکنان روستاهای حاشیه تالاب دردسر دیگری به نام طغیان پشه های عظیم الجثه را ایجاد کرده که امان ساکنان را بریده است و این مسئله نیز بار دیگر تاکیدی بر اهمیت مدیریت بحران و ابعاد پیشگیرانه آن دارد.
از حادثه تالاب میقان که بگذریم این پیش آمادگی و امکانات اثربخش باید برای سایر بحران های احتمالی نیز به صورت آگاهانه و فعال دیده شود تا برای مثال مانند برف سنگین سال گذشته سطح وسیعی از شهر با کندی پاکسازی معابر و همچنین شکستن شاخ و برگ درختان به عنوان سرمایه های زیستی مواجه نشود.
تالاب میقان اراک یکی از مرتفع ترین نقاط شوره زار ایران است که میانگین ارتفاع آن به یکهزار و 660 متر از سطح دریای آزاد می رسد.
پوشش گیاهی قسمت حاشیه حوزه آبگیر کویر به علت بالا بودن درصد نمک و آب، از گونه های آب دوست و مقام به شوری زیاد تشکیل شده و در قسمت های شمالی گونه های خارشتر، تارج خروس، علف شور، گلرنگ، اسپند، تاغ، آویار سلام و پوشش بسیار وسیع قره داغ دیده می شود.
در منطقه شکار ممنوع تالاب میقان اراک 154 گونه از چهار رده جانوران شامل 16 گونه پستاندار، 102 گونه پرنده، 32 گونه خزنده، چهار گونه دوزیست مشاهده شده است.
بخش زیادی از درناهای خاکستری در تالاب میقان اراک زمستان گذرانی می کنند و در این منطقه پرندگان چنگر، خوتکا، اردک نوک پهن، چوب پا، غازخاکستری، هوبره، تنجه، آنقوت، حواصیل، اردک سرسبز نیز دیده شده است.
*دبیر مرکز اراک

منبع: ایرنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۲۱۳۹۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هشدار نارنجی در آخر هفته برای استان‌های شمالی

به گزارش «تابناک»، حسین ظفری سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، در خصوص هشدار سطح نارنجی هواشناسی برای روز چهارشنبه و پنجشنبه برای برخی از استان‌های کشور بیان کرد: برای روز چهارشنبه استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و ارتفاعات استان‌های گیلان، مازندران و اردبیل، تحت تأثیر سامانه جوی و هشدارهای سطح نارنجی خواهند بود.

معاون پیشگیری و کاهش خطرپذیری سازمان مدیریت بحران کشور گفت: برای روز پنجشنبه نیز برای استان‌های خراسان رضوی، شرق خراسان شمالی، شمال خراسان جنوبی، ارتفاعات سمنان و ارتفاعات و دامنه استان‌های مازندران و گلستان هشدار سطح نارنجی اعلام شد.

در ادامه این عضو شورای عالی مدیریت بحران کشور اختلال در سفرها، کاهش دید، لغزندگی جاده‌ها، آب‌گرفتگی معابر، جاری شدن روان‌آب، سیلابی شدن مسیل‌ها، طغیان رودخانه‌های فصلی، صاعقه، رخداد تگرگ، خسارت به سازه‌های موقت از جمله بنرها، داربست‌ها و تابلوهای تبلیغاتی، اختلال در ناوگان حمل و نقل، احتمال سقوط سنگ در نواحی کوهستانی و خسارت به صنعت کشاورزی را برای استان‌های ذکر شده پیش‌بینی کرد.

ظفری در پایان پرهیز از سفرهای غیر ضروری، عدم اتراق در حاشیه و بستر رودخانه‌ها و مسیل‌ها، پرهیز از فعالیت‌های کوه‌نوردی، خودداری از چرای دام و تردد عشایر در حاشیه رودخانه‌ها و نواحی مرتفع، اطمینان از استحکام سازه‌های موقت، لایروبی کانال‌ها و آب‌روها، کنترل دما و رطوبت در سالن‌های پرورشی و استفاده از محلول‌های ضد تنش در گیاهان باغی را توصیه کرد.